Wat RCN Vakantieparken ons leert over geneesmiddelontwikkeling met een maatschappelijk doel?
Wat RCN Vakantieparken ons leert over geneesmiddelontwikkeling met een maatschappelijk doel?
Je hebt het misschien wel gezien in het nieuws. RCN Vakantieparken wordt overgenomen door een grote Amerikaanse investeerder. Op zich misschien niet zo’n spannend nieuws. Maar RCN vakantieparken wás volledig eigendom van de Stichting Interkerkelijk Oriëntatie Centrum (SIOC). Alle winst van RCN Vakantieparken werd door SIOC gebruikt voor een goed doel: bijvoorbeeld gratis vakanties voor mensen die het niet kunnen betalen. En dat zal de nieuwe eigenaar waarschijnlijk niet gaan doen. Maar wat heeft de overname van RCN nu te maken met geneesmiddelenontwikkeling?
SIOC was als stichting steward van de BV RCN Vakantieparken. Steward-ownership is een ondernemingsvorm waarbij stemrecht (macht) en economisch recht (financiële belangen) van elkaar gescheiden zijn, zodat een onderneming zich optimaal kan richten op haar bestaansreden.
Dat is ook één van de constructies die je terug kan gaan zien bij RARE-NL. RARE-NL is een nationaal samenwerkingsverband waarin we lokale initiatieven uit alle UMC’s samenbrengen om geneesmiddelontwikkeling voor zeldzame ziekten en drug repurposing op een maatschappelijk verantwoorde manier te doen. Eén van die manieren is door met de stichting RARE-NL als steward aandelen in geneesmiddelenbedrijven te hebben, of om aangewezen te zijn om bepaalde beslissingen te maken.
Bij BV’s waarbij RARE-NL betrokken is, worden voorwaarden voor maatschappelijk verantwoord ondernemen ingebracht. RARE-NL wil laten zien dat geneesmiddelenontwikkeling op een maatschappelijk verantwoorde manier kan. In die voorwaarden staat hoe data toegankelijk gemaakt worden, maar ook hoe een uiteindelijke prijs tot stand moet komen en wat er met de winst gebeurt. En mocht het bedrijf verkocht worden, dan willen we zeker weten dat het maatschappelijke doel onderweg niet verdwijnt. Daarom willen we over die zaken iets te zeggen hebben, los van hoevéél aandelen we hebben.
RARE-NL onderzoekt daarom de mogelijkheid om steward te worden van een BV om dat te bereiken. Dat is een vernieuwende vorm van ondernemen voor geneesmiddelen. Maar we moeten voorkomen dat RARE-NL straks ook de BV’s gaat verkopen aan de hoogste bieder. Want bij RCN Vakantieparken dreigt het publieke doel te verdwijnen omdat het bedrijf wordt verkocht. Dat is precies wat wij wél willen voorkomen. Daarom pakt RARE-NL het net even anders aan.
Dus wat kunnen we leren van de overname van RCN vakantieparken?
- Een maatschappelijk doel in de statuten van de BV
Een BV is er niet voor RARE-NL: RARE-NL is er voor de BV. In de statuten van de BV verankeren we de maatschappelijke doelen (het medicijn ontwikkelen en betaalbaar bij zoveel mogelijk patiënten krijgen). Dan moet de BV zich daaraan houden. Het wijzigen van de statuten: daar willen we dan als steward natuurlijk zeggenschap over houden.
- We zijn niet de enige aandeelhouder
Om de voorkomen dat de belangen van RARE-NL het doel van de BV in de weg zitten, nemen we geen alleenrecht op de belangrijkste beslissingen. Bijvoorbeeld een betrokken patiëntvertegenwoordiger, onderzoeker of ondernemer kan een vergelijkbare rol hebben.
- RARE-NL is niet afhankelijk van de winst
Wanneer RARE-NL tijd en geld in een project stopt, willen we die investering uiteindelijk terugzien. Maar voor de dagelijkse werkzaamheden en om de doelen van RARE-NL te bereiken, zijn we niet afhankelijk van winst uit de BV’s waar we steward van zijn. Zo kunnen we onze rol om de maatschappelijke doelen te borgen uitvoeren zonder financieel belang.
Weten we dan al precies hoe het moet? Nee. We leren van elk project meer over hoe we maatschappelijk verantwoord ondernemen in de praktijk kunnen brengen. Een rol als steward kan een manier zijn om dat te doen, maar het is vast niet de enige en vast niet altijd de beste manier. Bij RARE-NL doen we daar onderzoek naar: PhD’er Roel Jonker doet bijvoorbeeld promotieonderzoek naar hoe je publieke belangen kunt borgen bij het ontwikkelen van geneesmiddelen.
Ideeën of eens sparren? Weet ons te vinden!
Dit artikel van We Are Stewards was inspiratie voor deze column. Lees in het artikel wat zij vinden van ANBI-stichtingen als aandeelhouders van steward-owned bedrijven.
